De BEVER: gezien door mijn ogen in blad Zoogdiervereniging

De bever….door de ogen van Willy de Koning

Instinctief houdt een bever de oever beter in de gaten dan het water. Dáár komt immers het gevaar vandaan: de wolf, de beer, de mens. In het water voelt hij zich veilig en ja,…daar kom ik vandaan, in mijn kano. Zo heb ik sinds 2007, vooral in mijn woonprovincie Limburg, al honderden bevers mogen observeren en ze blijven me fascineren. In die jaren heb ik veel rondom de bever zien veranderen, maar de bever zelf niet.

Tekst en foto’s: Willy de Koning

Bevers zijn de grootste knaagdieren van Europa. Ze knagen bomen om met hun vlijmscherpe, oranje tanden, gebruiken bast en bladeren als voedsel, de kale takken voor de bouw van hun burcht en, als de habitat dat nodig maakt, maken ze daarmee ook nog dammen. Dat doen ze vooral ’s nachts, maar in de zomerperiode kun je hun bezigheden ook rondom zonsopgang en zonsondergang waarnemen.

‘Mijn’ eerste bever zag ik in de Biesbosch en ik viel als een blok voor hem. Niet alleen omdat het een prachtig en veelzijdig dier is, maar ook omdat het observeren – ik noem het ‘beveren’- altijd weer spannend is. Laat hij zich zien, waar en hoe? Bevers ogen aandoenlijk, maar zijn bepaald geen knuffeldieren. Ik zie wel eens foto’s van mensen met een bever op schoot, maar voel zelf geen enkele neiging om een bever te aaien. Het is een wild dier dat ik respecteer in zijn omgeving.

Komst van de bever

In 1988 werden de eerste 42 bevers in de Biesbosch geherintroduceerd. Ik schat dat er in heel Nederland nu zo’n 2.000 bevers leven, waarvan de helft in Limburg. In Limburg kwamen via de Maas uit de Ardennen en via de Roer, Niers en Swalm uit Duitsland spontaan solitaire bevers de provincie binnen. Daar zijn vanaf 2002 33 bevers bijgeplaatst. Door die grote genetische variatie en een scala aan geschikte gebieden groeit de populatie er veel harder dan elders in ons land. Zaten ze eerst vooral langs de Maas en de Maasplassen; nu ze zitten bijna in mijn Sittardse achtertuin, want ze trokken de beken op. Die zijn ondiep, maar daar zit de bever niet mee. Hij bouwt een dam en creëert daarmee niet alleen een leefgebied voor zichzelf, maar ook voor insecten, vissen, amfibieën en vogels.

Vaak verwijdert het waterschap de beverdammen, omdat de verhoogde waterstand problemen zou opleveren voor boeren en zelf kunnen ze niet met hun zware machines voor onderhoud langs de beken. In mijn ogen gebeurt dit vaak onnodig en veel te rigoureus. Dammenbouw verbetert juist de waterkwaliteit en levert een bijdrage aan het tegengaan van verdroging, iets waar de natuur tijdens de laatste kurkdroge zomer grote behoefte aan had. Het was me dan ook een raadsel waarom het waterschap op de automatische piloot toen nog doorging met het verwijderen van de beverdammen.

Last en plezier

Steeds weer vind ik op nieuwe plekken hun sporen, bevers weten elke uithoek te vinden. Ze leven in kanalen, visvijvers, boerensloten en kasteelgrachten. Die enorme aanwas levert soms problemen op. Graverij in dijken of onder wegen, het leeglopen van een kasteelgracht, vraatschade aan fruit- en landbouwgewassen, het omleggen van monumentale bomen en hoge kosten voor waterschap en overheden. Dat leidde ertoe dat de provincie overging tot het maken van een Beverprotocol dat in uiterste gevallen het vangen en doden van de (beschermde) bever toestaat.

We kunnen mijn favoriete knaagdier niet ongebreideld zijn gang laten gaan. Komen er teveel conflicten, dan verliest de bever alle draagvlak. Nu al klagen veel mensen tegen mij over de impact van de beveractiviteiten. Ik ben daarom voorstander van dat protocol, waarin staat dat er veel oplossingen zijn om doden te voorkomen. Bomen inpakken, dijken beschermen, beaverdeceivers aanbrengen en natuurstroken inrichten. De bever kost geld, maar levert ook veel op. Mooie natuur, gratis waterbeheer en heel veel plezier.

Foto en film

Toen ik besefte dat het me heel goed afging om bevers te observeren legde ik ze vast op film en foto. Van het één kwam het ander: ik maakte dvd’s, schreef een boek, geef lezingen en vertoon films, organiseer excursies, werkte mee aan een bioscoopfilm en word geraadpleegd door deskundigen. 

Niet alle plekken lenen zich om te ‘beveren’ vanuit de kano; soms sta ik op de oever van een kleine rivier, zoals de Geul of de Roer, of bij een beek. In onze vakanties varen we door Nederland en natuurlijk verblijf ik dan het liefst in bevergebied. In de winter gebruik in wildcamera’s en zoek naar sporen. Voortdurend probeer ik het beverleven beter te doorgronden en merk dat niet alles wat in de boekjes staat ook klopt.

Zo zou de hele beverfamilie zich over de jongen ontfermen, maar ik zie in de praktijk dat het altijd het moederdier is dat takjes voor hen meeneemt en bij wie ze in de buurt blijven. Bevers lijken doorgaans op elkaar, maar sommigen herken ik aan hun vachtkleur, de grootte, een litteken, een scheve wenkbrauw- of snorhaar. Zo ontdekte ik dat ze elk hun eigen gewoontes hebben bij het schillen van takjes. 70 procent begint altijd rechts te knagen; 30 procent links. Zou dat betekenen dat er linkshandige en rechtshandige bevers zijn? Ik blijf het turven!

Verschillen in gedrag

Niet alle beverfamilies gedragen zich hetzelfde, is mijn ervaring. Sommige families zijn onverschrokken, ze zwemmen vlak langs mijn kano. Er is ook een beverfamilie die altijd stiekem onder water de plas oversteekt. Ik zie dan een spoor van luchtbelletjes. Als er nieuwe jongen zijn nemen ze meteen datzelfde gedrag over, ze kunnen alleen nog niet zolang onder blijven.

En ik ken een beverfamilie die het presteert om, ongeacht de windrichting, bijna alle bomen netjes in het water te laten vallen, terwijl bij andere families de bomen schots en scheef omvallen, soms in andere bomen blijven hangen.

De onderlinge communicatie van bevers intrigeert me. Vaak stoeien ze en vlooien ze elkaar, maar ze kunnen ook heel onverdraagzaam zijn. Met hun castoreum geven ze signalen af aan buitenstaanders. Ik kan het ruiken, maar wat zou ik graag die boodschappen ontcijferen. Er valt voor mij nog veel te ontdekken, de bever blijft me boeien!

Meer lezen over beverbeheer?

Website Zoogdiervereniging: Standpunt van de Zoogdiervereniging; hoe voorkomen we overlast van bevers.

Website ARK: Vier misverstanden over Limburgs beverbeheer

Kijk ook op Facebookpagina: Bevers in Nederland

Willy de Koning was ooit verpleegkundige, werkte daarna als freelance-journalist en legde zich vanaf 2009 toe op het volgen en filmen van bevers.

Wat de wildcamera mij vertelt....

Werken met wildcamera's blijft leuk. Zojuist heb ik weer 2 SD-kaartjes mee naar huis genomen, boordevol opnamen. Ik had twee camera's opgehangen bij een wissel waar de bever heen en weer loopt om maïs uit een akker te halen. De winter is nog ver weg, maar het opvetten is bij de bevers al weer begonnen. 

Bij het uitlezen van de opnamen zag ik dat het niet om één, maar om twee bevers gaat. De ene bever heeft een litteken op zijn/haar staart, de andere niet. De bever met het litteken houdt de stengel steeds aan de rechterkant, de andere houdt hem consequent links. 

In een week tijd zijn de bevers minstens 30 keer heen en weer gelopen met maïsstengels. Meestal liepen ze met 2 stengels tegelijk, maar de bever zonder het litteken deed dat het vaakst. Deze bever is ook veel vaker mais wezen halen dan de andere met het litteken. Op de foto's lijkt het juist andersom, dat waren nu eenmaal de scherpste beelden, maar geloof me: de bever zonder litteken was duidelijk actiever.




Van die 40 á 50 stengels die in een week tijd zijn meegenomen heb ik weinig terug gevonden. Ik weet niet waar deze bevers wonen. Verderop aan het water kan ik niet komen, want daar staat een groot hek voor. Ik vermoed dat ze daar een burcht of hol hebben en dat de maïs daar mee naar toe is genomen. 


Ik kan nergens uit opmaken dat het hier om een mannetje en een vrouwtje gaat. Lijkt me wel waarschijnlijk. Mogelijk zijn er ook nog jongen. Ik kan ook nergens uit opmaken welke van de twee dan het mannetje of het vrouwtje zou zijn. 

Er wordt wel beweerd dat mannetjes vaker een litteken op hun staart hebben dan vrouwtjes. In de zoogperiode herken ik de vrouwtjes aan hun tepels. Uit eigen waarneming weet ik dat vrouwtjes veel meer met voedsel voor de jongen sjouwen dan de mannetjes. Eerlijk gezegd heb ik nog nooit gezien dat het mannetje dat deed.

Dus....conclusie....?

Nieuw beverfilmpje

Nieuw beverfilmpje

Woningnood bij de bevers

Je houdt het niet voor mogelijk, maar in een piepklein plasje tussen de monding van de Oude Maas en de Verlengde Oude Maasweg bij Ohé en Laak zit een hele beverfamilie.

Vanavond zat ik te 'beveren' bij de Teggerse Plas, maar de bevers werkten totaal niet mee. Uit frustratie ging ik daarom even kijken bij dat kleine plasje. Dat is zo klein dat je de bever gewoon niet kúnt missen.

Ik heb er 20 minuten gezeten vanaf half 10 en talloze foto's gemaakt van één bever die om 21.40 uur uit de burcht kwam, rondzwom en later ging zitten eten. Terwijl ik daar stilletjes op een omgeknaagde boomstam zat hoopte ik dat er een tweede bever zou komen, maar dat gebeurde niet. Nog steeds een eenling, dacht ik toen nog.

De foto's lieten thuis op de computer een heel ander verhaal zien! Ik had een zogend vrouwtje gefotografeerd. Dat betekent dat er ook een mannetje moet zijn en jongen; een hele familie dus.

Geen plek met toekomst voor deze familie, want het voedsel is nu al bijna op. Maar ja, er heerst woningnood onder de bevers, met andere woorden: Bijna alle goede territoria zijn al bezet.

Oogcontact

Vanavond bij sluis Born....oogcontact!

Weer ontspringt een bever de (doods)dans

Deze week werd door Waterschap Limburg bekend gemaakt dat er 17 bevers zijn gedood, o.a in het Bronnenbos bij Obbicht. Hoeveel er daar zijn gedood werd niet vermeld. Vorig jaar werden daar 8 bevers gedood en ontsprong er één de dans die richting kasteel vluchtte. Binnen no time had deze bever een partner en de 2 trokken weer naar het Bronnenbos waar ze een nieuwe burcht bouwden.

Zojuist vernam ik via een tweet dat er tijdens de schietperiode weer één richting kasteel is gegaan. 

Er zat bij de Kingbeek dus één koppel en ik heb geadviseerd deze te vangen en te steriliseren, zodat de populatie zich daar de komende 10-15 jaar niet uitbreidt en het probleem met beverwachters beheersbaar blijft. Daar heeft men niet voor gekozen. 

Ook denkt het Waterschap dat men de bevers kan weren met roosters in de Kingbeek. Dat zal niet helpen: ten eerste wandelen ze er zo omheen en belangrijker nog: de nieuwe bevers komen volgens mij vanuit het Julianakanaal.

In het persbericht meldt het Waterschap verder dat in de afgelopen droge zomer gebruik is gemaakt van de beverdammen om het water vast te houden. Was dat maar waar; ik heb juist gezien dat men maar blééf doorgaan met dammen verwijderen. Hopelijk duidt deze mededeling op een veranderend inzicht en wordt het beleid nu wel gewijzigd.


Lees hieronder het persbericht van het Waterschap:

In de periode december 2018  tot en met april 2019 heeft Waterschap Limburg 17 bevers gedood. Dit was nodig omdat de dieren schade veroorzaakten binnen het watersysteem. Nu er jonge bevers geboren zijn,  is het waterschap gestopt met het doden van bevers.

Het waterschap is onder meer verantwoordelijk voor het peilbeheer in de Limburgse beken. De  dammen die de bevers bouwen, zorgen voor een verhoogd waterpeil met natte landbouwgronden  en soms ook natuurschade tot gevolg. Daarnaast leidt graverij door deze knaagdieren tot onveilige situaties langs beken en in de dijken langs de Maas.

Groei aantal bevers

Schattingen  duiden erop dat er zo’n 1.000 bevers in Limburg gevestigd zijn. ‘Het aantal bevers dat voor  knelpunten heeft gezorgd is ons -ondanks de groei van de populatie- meegevallen. Door de droogte van het afgelopen jaar konden we de beverdammen juist goed gebruiken om het water zo lang mogelijk vast te houden. Zo helpt de bever een handje,’ aldus Har Frenken.

Doding

Het Faunabeheerplan Bever 2017-2020 biedt de mogelijkheid om bevers te doden die schade veroorzaken. Op een viertal locaties is door het waterschap dit zwaarste instrument op het gebied van beverbeheer ingezet omdat er geen andere opties meer waren . Op alle overige locaties wordt schade door dammen en graverij door het waterschap beperkt door het inzetten van niet-dodelijke methoden, zoals het verlagen van dammen of het aanleggen van een buis door de dam. Het wegvangen van de dieren is niet mogelijk, omdat de dieren (inter)nationaal niet kunnen worden uitgezet. Ark liet het afgelopen najaar weten dat het niet was gelukt om Limburgse bevers naar Engeland te verhuizen.

Aanpakken wateroverlast en voorkomen veiligheidsrisico’s

In de Bosbeek (gemeente Peel en Maas) en de Neerpeelbeek (gemeenten Nederweert/Leudal) dreigde het verhoogde waterpeil door de beverdammen voor te natte agrarische percelen te zorgen. Het Waterschap maakte hier hoge kosten om dit (telkens weer) te voorkomen. Daarnaast bestond bij de Neerpeelbeek het risico van ingezakte taluds,  onderhoudspaden en wegen door de aanwezigheid van oeverholen. Dit bracht onacceptabele veiligheidsrisico’s met zich mee voor wandelaars, automobilisten of onderhoudsmedewerkers. Bij de Neerpeelbeek zijn in totaal 12 bevers gedood. Ook zijn er bevers gedood die zich gevestigd hadden in de Everlose beek bij Maasbree. Deze dieren bouwden telkens een gemaal dicht, dat noodzakelijk is om een kassengebied van water te voorzien.

Beschermen natuur en zeldzame soorten

In het bronnengebied van de Kingbeek, ten zuiden van Obbicht in de gemeente Sittard-Geleen, was ingrijpen wederom nodig. Er hadden zich ondanks preventieve maatregelen twee bevers gevestigd op dezelfde locatie als vorig jaar. In de bronnen is sprake van een uniek ecosysteem dat binnen Nederland alleen in Limburg voorkomt. Door de bevers dreigde dit ecosysteem te vernatten en verloren te gaan. Ook dreigde schade aan de fundering van Kasteel Obbicht door een te laag waterpeil in de kasteelgracht.

Om te voorkomen dat nieuwe bevers zich hier volgend jaar weer vestigen, is als extra maatregel  een tweede barrière in het beekdal aangebracht om het opzwemmen van bevers vanuit de Maas te voorkomen. Er wordt hier ook nog nagedacht over een project met beverwachters.
De gedode bevers gaan naar het RIVM voor onderzoek.

Beverwandeling op zaterdag 30 maart

Het wordt mooi weer! Wie gaat er mee met mij met de 'Wandeling beversporen' op zaterdag 30 maart om 13.30 uur? Al enkele jaren achtereen organiseer ik in het voorjaar zulke wandelingen. Tot nu toe bij de Maasplassen, maar deze keer wil ik dat doen bij een kleine beek waar ook dammenbouw plaatsvindt.

De wandeling duurt ongeveer 1,5 uur. Je ziet veel knaagsporen, wissels en een burcht en misschien kan ik je vers castoreum laten ruiken. Er is ruimte voor al je vragen.
Doe goede schoenen of laarzen aan. 

De exacte locatie (ergens tussen Echt en Koningsbosch) maak ik bekend bij de mensen die zich aanmelden voor deze wandeling. Wie het eerst komt, die het eerst maalt. Vol is vol en ik denk dat 15 personen het maximum is.

Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar willydekoning@home.nl.

Deelnamekosten per persoon: vrijwillige bijdrage. Mijn dvd 'Het leven van de Bever/Belevenissen met Bevers' is na afloop te koop. Voor iedereen is er een gratis bevertijdschrift.